MEHMUZ Fiiller Genel Özet

MEHMUZUL FA

Mehmuzul Fa dört babdan gelir:

1. birinci babdan يَأْمُرُ أَمَرَ gibi.
2. İkinci babdan أَبَدَ يَأْبِدُ gibi.
3. Dördüncü babdan أَبِثَ – يَأْبَثُ gibi.
4. Beşinci babdan اَدُبَ يَأْدُبُ gibi.

FİİLİ MAZİ MALUM

Mehmuzul Fa’ların mazi malumu ve meçhulu tamamıyla sahihdeki gibi çekilir.

أَمَرَ (birinci babdan) fiili mazinin çekimi:

أَبَدَ (ikinci babdan) fiili mazinin çekimi:

أَبِثَ (dördüncü babdan) fiili mazinin çekimi:

أَدُبَ (beşinci babdan) fiili mazinin çekimi:

FİİLİ MAZİ MEÇHUL

أَمَرَ (birinci babdan) meçhul fiili mazinin çekimi:

أَبَدَ (ikinci babdan) meçhul fiili mazinin çekimi:

أَبِثَ (dördüncü babdan) meçhul fiili mazinin çekimi:

أَدُبَ (beşinci babdan) meçhul fiili mazinin çekimi olmaz!.. Çünkü lazım fiildir.

MUZARİ MALUM

Mehmuzul Fa’ların muzari malumu –yalnız “MÜTEKELLİM VAHDEH” çekimi müstesna olmak üzere- sahih gibi çekilir.

Mütekellim vahdeh çekiminin ise اَهْ denilmeyip آ denilir. O halde يَأْمُرُ kelimesi يَكْتُبُ gibi çekilir (tasrif olunur), yalnız mütekellim vahdeh çekiminde çekiminde أَهْ مُرُ denilmeyip, آمُرُ denilir. İşte farkı bu kadardır.

Diğer babların muzari malumu da böyledir. Örnek: يَأْبِدُ fiili muzarinin mütekellim vahdeh çekimindeآبِدُ; يَأْبَثُ fiili muzarinin mütekellim vahdeh çekiminde آبَثُ; يَأْدُبُ fiili muzarinin vahdeh çekiminde آدُبُ denilir.

أَمَرَ ٠ يَأْمُرُ (birinci babdan) malum fiili muzarinin çekimi:

أَبَدَ ٠ يَأْبِدُ (ikinci babdan) malum fiili muzarinin çekimi:

أَبِثَ ٠ يَأْبَثُ (dördüncü babdan) malum fiili muzarinin çekimi:

أَدُبَ ٠ يَأْدُبُ (beşinci babdan) malum fiili muzarinin çekimi:

MUZARİ MEÇHUL 

Mehmuzul Fa’ların muzari meçhulü –yalnız MÜTEKELLİM VAHDEH çekimi müstesna olmak üzere- sahih gibi çekilir. Mütekellim vahdeh çekiminde ise اُهْ denilmeyip, اُو denilir. O halde يُأْمَلُ kelimesi يُكْتَبُ gibi çekilir. Yalnız mütekellim vahdeh çekiminde اُءْمَلُ denilmeyip, اُومَلُ denilir. İşte farkı bu kadardır.

Diğer babların muzari meçhulü de böyledir: اُومَتُ ، اُولَفُ gibi.

MUZARİ MANSUB – MUZARİ MECZUM 

Mehmuzul Fa’ların muzari mansub ve meczumu sahih fiillerdeki kaideye tabidir.

EMRİ HAZIR MALUM 

Mehmuzul Fa’ların emri hazırı malumu üç şekil üzere gelir:

1. Birinci ve beşinci babın emri hazır malumu اُوعُلْ şeklinde gelir. Örnek: اَمَلَ den اُومُلْ; اَدُبَ den اُودُبْ gibi.
2. İkinci babın emri hazır malumu اِيعِلْ şeklinde gelir. Örnek: اَمَتَ den اِيعِتْ gibi.
3. Dördüncü babın emri hazır malumu اِيعَلْ şeklinde gelir. Örnek: اَلِفَ den اِيلَفْ gibi.

Dikkat:

Mehmuzul Fa’ların emri hazır malumu şekilce sahih fiilinkinden farklı ise de yine sahih gibi çekilir.

Birinci babdan:

İkinci babdan:

Dördüncü babdan:

Dikkat:

Birinci babdan olan اَمَرَ، اَكَلَ، اَخَذَ fiili mazi kelimelerinin emri hazır malumu anlatılan umumi kaideden müstesnadır. Yani bunların emri hazır malumunda yukarıda anlatılan kaideye göre اُوكُلْ، اُوخُذْ،اُومُرْ denilmesi icap ederdi. Fakat böyle söylenmemiştir. Belki اُو harfi atılarak مُرْ، كُلْ، خُذْ denilmiştir.

Ancak bunların çekimi sahih fiilerdeki kaideye uygundur:

MEHMUZUL AYN

Mehmuzul Ayn dört babdan gelir:

1. ikinci babdan gelir: رَأَسَ ، يَرْئِسُ gibi.
2. Üçüncü babdan gelir: ثَأَرَ ، يَثْأَرُ gibi.
3. Dördüncü babdan gelir: سَئِمَ ، يَسْأَمُ gibi.
4. Beşinci babdan gelir: ذَؤُبَ ، يَذْؤُبُ gibi.

 Mehmuzul Ayn’ların mazi malumu, mazi meçhulü, muzari malumu, müzari meçhulü, muzari mansubu, muzari meczumu, emri hazırı malumu, kısacası her çekimi sahih gibi çekilir.

Yalnız üçüncü babdan olan سَأَلَ kelimesinin emri hazırında kaideye göre إِسْأَلْ denilmesi caiz olduğu gibi, iki hemze atılarak سَلْ demek de caizdir.

MEHMUZUL LAM

Mehmuzul Lam dört babdan gelir:

1. ikinci babdan gelir: طَرَأَ ، يَطْرِئُ gibi.
2. Üçüncü babdan gelir: قَرَأَ ، يَقْرَأُ gibi.
3. Dördüncü babdan gelir: ظَمِئَ ، يَظْمَأُ gibi.
4. Beşinci babdan gelir: جَرُئَ ، يَجْرُؤُ gibi.

Mehmuzul Lam hangi babdan gelirse gelsin mazi malumu, mazi meçhulü, muzari malumu, muzari meçhulü, muzari mansubu, muzari meczumu ve emri hazırın malumu aynen sahih gibi çekilir. Demek ki, mehmuzul lam’lık bir ad’dan başka bir şey değildir.

Dikkat:

–          CAHDİ MUTLAK’ın malum ve meçhul büyün çekimlerinde لَمْ yerine لَمَّا getirirsek CAHDİ MUSTAĞRAK meydana gelir.

–          Malum ve meçhul altı gaib çekiminde لَمْ yerine لِ getirirsek EMRİ GAİB, لاَ getirirsek NEHYİ GAİB meydana gelir.

–          Yalnız meçhul altı muhatab çekiminde لَمْ yerine لِ getirirsek EMRİ HAZIR’ın meçhulü meydana gelir.

–          Malum ve meçhul altı muhatab çekiminde لَمْ yerine لِ getirirsek NEHYİ HAZIR meydana gelir.

–           Malum ve meçhul iki MÜTEKELLİM çekiminde لَمْ yerine لِ getirirsek EMRİ MÜTEKELLİM, لاَ getirirsek NEHYİ MÜTEKELLİM meydana gelir.